پوکی استخوان یا استئوپروزیس چیست؟

پوکی استخوان یا استئوپروز به معنی کم شدن تراکم استخوان می باشد. این امر باعث کاهش استحکام استخوان‌ها و خطر آسیب و شکستگی در آنها می‌شود. پوکی استخوان به طور عمومی9 يک بيماری خاموش ناميده می شود و موجب می شود که استخوان های بدن به سهولت شکسته شود و حتی در موارد پيشرفته راه رفتن را به فعاليتی خطرناک تبديل می کند.
پوکی استخوان در زنان بسیار شایع تر از مردان می باشد که به علت تغییرات هورمونی در دوران یائسگی است آمار زنان مبتلا به پوکی استخوان در کشورهای مختلف جهان چشمگير است؛ از جمله حدود ۳۳ درصد زنان بريتانيايی به پوکی استخوان مبتلا هستند. اين آمار در ميان مردان بريتانيايی به حدود هشت درصد می رسد.
با اين که بسياری بر اين تصور هستند که پوکی استخوان يکی از بيماری های دوران سالمندی است اما گفته می شود که ابتلا به آن می تواند در دوران نوجوانی آغاز شود.

علل بروز پوکی استخوان

افزایش سن
نداشتن تحرک بدنی مناسب و کافی
کمبود کلسیم و ویتامین دی
عوامل ژنتیکی
استعمال دخانیات
مصرف الکل
مصرف طولانی مدت داروهایی مثل کورتون
بیماری‌های تیروئید و پاراتیروئید
آرتریت روماتوئید
وزن‌ کم
برداشتن تخمدان قبل از 45 سالگی
کاهش سطح تستسترون در مردان
کاهش سطح استروژن در زنان

تحقيقات نشان داده است که خطر ابتلا به پوکی استخوان در ميان زنان غيرسيگاری که در سنين پيش از يائسگی هستند و با فردی سيگاری زندگی می کنند دو برابر زنان ديگر است.
اين آمار در ميان زنانی که با بيش از يک فرد سيگاری زندگی می کنند سه برابر می شود.
تحقيقی جداگانه توسط دانشگاه “گوتنبرگ”، که هزار مرد در گروه سنی هيجده تا بيست سال را مورد مطالعه قرار داده، نشان داده است که تراکم نسج استخوان گروهی که سيگار می کشيده اند کمتر از غيرسيگاری ها بوده است.
تاثير سوء دود سيگار بر تراکم بافت استخوان به ويژه در ناحيه لگن ثابت شده است.

تشخیص پوکی استخوان

برای تشخیص میزان تراکم استخوان از تست اختصاصی سنجش تراکم استفاده می‌شود که بر پایه چگالی استخوان هایی مثل مچ دست، لگن و ستون فقرات می باشد. و سپس با استفاده از نرم افزار دستگاه، میزان تراکم استخوان مشخص میشود.
نتایج آزمون معمولا به صورت یک T-score و Z-scoreگزارش می شود.

T-score
مقایسه تراکم استخوان با فرد هم جنسِ جوان سالم است.

Z-score
مقایسه تراکم استخوان با مردم هم سن،هم جنس وهم نژاد بیماراست.
با هر نمره، یک عدد منفی وجود دارد و به این معنی است که شما استخوان نازک تر از متوسط دارید هر چه آن شماره منفی تر باشد خطر ابتلا به شکستگی استخوان بالاتر است.

محدوده نرمالT – score صفر تا1 – یا بالاتر از صفر .

اگر T- scoreبین 1- و 2.5 – باشد،احتمال مراحل اولیه از دست دادن استخوان (استئوپنی) وجود دارد.
اگرT- score زیر 2.5 – ( عدد منفی تر باشد ) احتمال پوکی استخوان بالاتر است.
تستBMDشما ممکن است با افراد دیگر از همان سن ،جنس و نژاد مقایسه شود. که Z-scoreنامیده میشود.
منفی بدان معنی است که استخوان های شما را نازک تر (تراکم استخوان پایین تر) و ضعیف تر از بسیاری از افراد در گروه سنی خود است.
مقدار مثبت بدان معنی است که استخوان های شما را ضخیم تر و قوی تر از بسیاری از افراد در گروه سنی خود است.
کسانیکه علایمی ندارند هر چهار سال یکبار بهتر است تست تراکم استخوان انجام دهند البته بعد از سن 60 سالگی.
کسانیکه تحت درمان پوکی استخوان هستند بهتر است هر 2 سال یکبار تست تراکم استخوان را انجام دهند.

درمان‌ پوکی استخوان

بهترین درمان در مواردی که پوکی استخوان خفیف تا متوسط است، مصرف ویتامین دی و کلسیم ، فعالیت بدنی مناسب هوازی و تقویتی و مگنت تراپی می باشد در موارد شدید از داروهای مخصوص که توسط پزشک تجویز می گردد استفاده می شود. در خانمهای یائسه از هورمون درمانی هم ممکن است استفاده شود. تغذیه نیز نقش مهمی در تراکم استخوانها دارد. کلسیم برای حفظ استخوان ها بسیار مهم است. مکمل های غذایی گزینه های خوبی هستند، اما بهتر است که در صورت امکان کلسیم را در غذایی که در طول روز مصرف می کنید، تامین کنید. در صورتی که در آزمایش شما کمبودی مشاهده شود ،پزشک استفاده از کلسیم هم توسط مواد غذایی و هم مکمل دارویی را به شما پیشنهاد میدهد.

منابع غذایی مناسب حاوی کلسیم شامل موارد زیر می شود:
1. محصولات لبنی کم چرب مثل شیر بدون چربی و پنیر کم چرب
2. ماهی ساردین کنسرو شده در روغن
3. سبزیجات دارای برگ سبز تیره
توجه داشته باشید که اضافه کردن مقداری پنیر یا کلم بروکلی به ظرف غذا می تواند به سادگی سلامت استخوان را با استفاده از مواد غذایی افزایش دهد.